DZIEJE KOŚCIELNE DOBRZECHOWA

Osadnictwo samego Dobrzechowa należy do bardzo wczesnych. Już pod koniec XII w. był własnością potężnego rodu małopolskiego – Bogoriów. W XIII w. w dokumentach można spotkać następujące nazwy Dobrzechowa: Dobrecow, Dobrechow, Dobregov.

Pierwszą znaną datą z dziejów Dobrzechowa jest rok 1185, kiedy to „Comes Nicolaus de Bogoria” przekazał wieś cystersom koprzywnickim.

Cystersi, to gałąź benedyktynów o ściślejszej regule (św. Robert). Cystersi w wiekach średnich byli zasłużonym zakonem w dziedzinie rozwoju kultury rolnej. Szybko więc rosła liczba cysterskich klasztorów, szczególnie we Francji. Jednym z nich był klasztor Morimund w diecezji Langres ufundowany w 1115 r. To właśnie zakonnicy z tego zakonu założyli klasztor w Koprzywnicy.

Bolesław Wstydliwy widząc pożyteczną pracę cystersów nadał im szereg przywilejów i praw. W dokumencie z 21.03.1277 r. wśród wymienianych miejscowości znajduje się Dobrzechów. Natomiast w dokumencie z 1.07.1279 r. określającym kto ma płacić dziesięciny klasztorowi w Koprzywnicy oprócz Dobrzechowa wymieniane są dwie miejscowości z naszej parafii, a mianowicie Tułkowice i Kożuchów. Były to osady rycerskie i należały prawdopodobnie do rodowych posiadłości Bogoriów.

Pierwsza wiadomość o parafii dobrzechowskiej pochodzi dopiero z 1326 roku z tzw. spisu świętopietrza. W tym dokumencie oprócz Dobrzechowa jest jeszcze wymieniony tylko Czudec. Natomiast 15 lat później wymieniany jest jeszcze Strzyżów. Dobrzechów należał w tym czasie do dekanatu dębickiego w diecezji krakowskiej. Z wykazów świętopietrza z w/w dekanatu wynika, że parafia dobrzechowska pod względem obszaru, ludności i taksy świętopietrza znajdowała się po Sędziszowie, Książnicach, Straszęcinie i Przecławie, a przed Dębicą, Czudcem, Lubziną, Dąbrową, Łączkami, Chorzelowem, Brzeźnicą, Strzyżowem, Zdziarzcem i Zasowem. Również na podstawie tych dokumentów z dużym prawdopodobieństwem można odtworzyć kolejność powstawania parafii w dekanacie dębickim. Parafie powstawały w kolejności: Dębica, Lubzina, Dąbrowa, Łączki, Sędziszów, Dobrzechów, Książnice, Straszęcin, Przecław, Czudec, Brzeźnica, Strzyżów i Zasów. Parafia Dobrzechów w 1340 r. prawdopodobnie obejmowała tereny obecnych parafii: Grodziska, Wysokiej, Niewodnej, Frysztaka, Łęk i Łączek.

Wszystkie wspomniane fakty przemawiają za starożytnością parafii w Dobrzechowie. Można przyjąć, że cystersi w Dobrzechowie posiadali folwark, z którego wyruszali na karczunek lasów zakładając i powiększając niektóre wsie, jak Grodzisko, Zawadka czy Wysoka. Musieli więc posiadać coś w formie kościółka czy kaplicy, gdyż do macierzystego klasztoru było kilka dni drogi. Przyjąć zatem możemy, że najpóźniej w połowie XIII wieku istniał jakiś ośrodek kościelny w Dobrzechowie. Druga część wsi dobrzechowskiej parafii (Kożuchów, Kalembina, Markuszowa, Kozłówek, Tułkowice) była najpierw Bogoriów, potem Trzecieskich i Łazowskich.

Kościół dobrzechowski był i jest pod wezwaniem św. Stanisława BM. Kanonizacja tego Świętego odbyła się w 1253 r. w Asyżu, a w roku następnym podniesiono jego relikwie i ogłoszono kanonizację w Krakowie. Wśród obecnych na kanonizacji znajdował się zapewne opat koprzywnicki i on to właśnie postarał się, że powstającemu kościołowi w Dobrzechowie nadano Patrona św. Stanisława.

Pierwszy przełom w dziejach parafii nastąpił w 1423 r. Opat Mikołaj Suchorabski określił wtedy uposażenie kościoła i prawdopodobnie odnowił go należycie. W 1452 r. wydzieliła się przejściowo (na 100 lat) z okręgu dobrzechowskiego nowa parafia obejmująca Kozłówek i Oparówkę.

Prawo patronatu (opieka nad kościołem) należało najpierw do cystersów, którzy utrzymali się tu do 1786 r. dbając o stan kościoła i wsi klasztornych przez 600 lat. Pod koniec XVIII w. Dobrzechów przeszedł z prawem patronatu w ręce J. A. Skrzyńskiego, a później A. E. Koźmiana. Ostatnimi patronami (od 1863) byli Roman i Władysław Michałowscy.

W 1917 r. powstała oddzielna parafia Wysoka licząca wówczas ponad 2500 wiernych. W 1934 wybudowano drewniany kościół w Grodzisku, a w roku następnym utworzono tam parafię liczącą około 1500 katolików.

Na terenie parafii istniała na przełomie XVI i XVII w. szkoła. Największy rozwój szkolnictwa parafialnego nastąpił jednak dopiero za czasów ks. F. Buchwalda, który założył kilka nowych szkół. W jego ślady wstąpił ks. Fischer i Dzierżyński.

Istniał też przy kościele od ok. 1624 r. „szpital”, a raczej przytułek dla ubogich i starców uposażony z kasy cystersów i Trzecieskich. Spalił się na pocz. XIX wieku.

W Kozłówku istnieje kaplica (zbudowana w 1881 r.) z rozwiniętym kultem św. Doroty. Istnieją też kaplice na cmentarzu z 1834 i na Kolonii Dobrzechowskiej z 1885 r.

Figura św. Floriana w pośrodku wsi Dobrzechów została ufundowana ok. 1770 r. przez ostatniego opata cystersów Krzysztofa Bogorię Skotnickiego.

Obecny cmentarz został założony w początkach XIX w. Wcześniej grzebano ludzi wokół kościoła.

Poprzedni drewniany kościół, zapewne jeszcze w wieku XIV był kilkakrotnie gruntownie przebudowywany i remontowany. W latach 1614-16 dobudowano kaplicę, podmurowano fundamenty i konsekrowano ją w 1616 r. W okresie 1676-83 dobudowano murowane prezbiterium i wstawiono kilka nowych ołtarzy. Kościół znów został konsekrowany w 1683 r. Rozebrano go w 1897 r.

Inicjatorem budowy obecnego kościoła był ks. Feliks Buchwald proboszcz dobrzechowski (1854-87). Zebrał on i pozostawił swemu następcy ks. K. Fischerowi (1888-99) ok. 120 tyś. koron. Fischer przystąpił niezwłocznie przy pełnym poparciu R. Michalowskiego do budowy nowego kościoła. Budowa wg planów arch. Teodora Talowskiego w stylu neogotyckim, z niektórymi elementami romańskimi ma 46 m. dł. i wieżę o wys. 57 m. Za czasów Fischera stanęła jeszcze w kościele ambona i ołtarz Matki Bożej.

Następny proboszcz T. Dzierżyński (1899-1903) urządził wnętrze kościoła oraz uporządkował jego otoczenie.

Ks. proboszcz W. Wnęk (1903-18) postarał się w 1908 r. o główny ołtarz wykonany (jak i kilka innych) przez artystę A. Samka z Bochni.
W bogatej artystycznej oprawie znajduje się tu wizerunek Chrystusa ukrzyżowanego wykonany przez wybitnego artystę Alfreda Dauna. Konsekracji kościoła dokonał 26.09.1908 r. biskup K. Fischer (budowniczy kościoła) w towarzystwie bpa J.S. Pelczara.

Ks. W. Szawan (1919-62) postarał się w 1930 r. o posadzkę, w okresie powojennym kościół zelektryfikowano, a w 1955 wymalowano jego wnętrze pod kierunkiem artysty malarza Stanisława Jakubczyka. Dwa kolorowe witraże obok głównego ołtarza zostały wprawione z funduszów parafian oraz proboszcza z okazji 50 lecia jego kapłaństwa w 1962 r.

Za czasów proboszcza Alfreda Masteja (1963-1978) powiększono organy, wstawiono nowe ławki oraz dwa dzwony.

Za czasów ks. kan. Tadeusza Załączkowskiego dokonano generalnego remontu wieży kościelnej w 1986 roku. Przywrócono wieży pierwotną szatę, z której została brutalnie obdarta przez zaborcę austriackiego w czasie pierwszej wojny światowej. W latach 1983-1986 dokonano również w kościele remontu okien i uzupełniono brakujące szkła (gomułki). Rok 1988 był też rokiem remontów. Przeprowadzono remont dachu kościelnego, wymieniono rynny na miedziane. W 1997 roku rozpoczęto budowę dużego parkingu przykościelnego, który kontynuowano w latach następnych. W roku 2000 - Roku Wielkiego Jubileuszu - ks. Załączkowski podjął kompleksową konserwację snycerskiego wyposażenia kościoła parafialnego, ołtarzy, obrazów oraz rzeźb. W latach 2000-2004 odnowiono wszystkie ołtarze.

Obok konserwacji ołtarzy dokonano też w 2002 roku odnowienia starego, niewielkiego obrazu Patrona parafii i kościoła św. Stanisława BM. Obraz ten swoim pochodzeniem sięga połowy XVII wieku. Jest to obraz olejny na płótnie. Jego konserwacji dokonała pani Władysława Menet.

Wyposażenie kościoła

Wieża jest wysoka na około 57 m, a na niej monumentalny kamienny krzyż z umieszczonym na nim wizerunkiem Chrystusa ukrzyżowanego, zaprojektowanym przez T. Talowskiego, a wykonanym przez Mieczysława Banieckiego.

Ołtarz główny wysoki na 17 m, szeroki na 5, 5 m, głęboki na 1,5 m. Gotycki projektowany przez Talowskiego na wzór tryptyku. rzeźbiony w latach 1907-1908 roku przez rzeźbiarza Wojciecha Samka z Bochni, posiada w centrum wielki krzyż dłuta Alfreda Dauna. Krzyż ten można zasłonić wielkim obrazem św. Stanisława, biskupa krakowskiego, malowanym specjalnie do tego ołtarza przez Leonarda Winterowskiego we Lwowie. Nad głównym ołtarzem znajdują się trzy witraże kolorowe. Środkowy starszy, obok dwa o tematyce religijno-historycznej sprawione przez parafian i rodzinę ks. Szawana z okazji złotego jubileuszu jego kapłaństwa w 1962 roku. Witraże milenijne przedstawiają pierwszych władców polskich: Mieszka I i Bolesława Chrobrego oraz Władysława Jagiełłę i królowę Jadwigę. Projektował je Bolesław Szawan z Sopotu.

Ambona została umiejscowiona między prezbiterium a nawą główną kościoła, kamienna, z 1895 roku, zaprojektowana przez Talowskiego, a wykonana przez Mieczysława Banieckiego.

Po stronie Lekcji znajduje się ołtarz Matki Bożej z czasów ks. Fischera, projektowany przez Talowskiego, a wykonany przez W. Samka w 1899 roku. Ołtarz jest przyścienny, wysokości 15 m, szerokości 4,5 m. W nim obraz NMP bardzo stary, zapewne jeden z czczonych tu w poprzednich wiekach. Stanowi jedną z najstarszych kopii Matki Boskiej Częstochowskiej, a nazywany bywa „Matką Bożą Dobrzechowską". Obraz ten przysłaniany jest obrazem Matki Bożej Różańcowej będący w XVIII wieku przedmiotem kultu Bractwa Różańcowego. Oba obrazy pochodzą z dawnego drewnianego kościoła. Poniżej obrazów znajduje się płaskorzeźba przedstawiająca dom św. Rodziny.

Obok tego ołtarza stoi chrzcielnica, bardzo stara. Ma kształt barokowego, puklowanego kielicha z nakrywą z początku XVIII wieku. Sama czara wykonana z marmuru pochodzi niewątpliwie z XVII wieku. Czarę nakrywa drewniana pokrywa, na której umieszczona została 45 cm wysokości rzeźba przedstawiająca Jana Chrzciciela udzielającego chrztu Panu Jezusowi w Jordanie.

Obok ołtarza NMP stoi ołtarz św. Franciszka z Asyżu, projektowany przez T. Talowskiego, wykonany przez W. Samka w 1909 roku. Jest zasuwany w razie potrzeby obrazem św. Antoniego Padewskiego.

Po stronie Ewangelii kościoła znajduje się ołtarz Najświętszego Serca Jezusa, projektowany przez T. Talowskiego, rzeźbiony przez Samka w 1909 roku. W jego centrum umieszczona jest rzeźba Serca Jezusa, a obok postacie św. Jana i Mateusza, Ewangelistów. Niższa płaskorzeźba przedstawia dwunastoletniego Jezusa w świątyni. Jako zasuwalna zasłona statuy Serca Jezusa służy obraz św. Wincentego a Paulo.

Obok tego ołtarza stoi piąty ołtarz ku czci św. Józefa, projektowany przez T. Talowskiego, wykonany przez W. Samka w 1910 roku. Postać tego świętego można przysłonić obrazem św. Stanisława Kostki, patrona młodzieży z 1923 roku. Po bokach ołtarza stoją rzeźby świętych Anny i Joachima.

Pod chórem kościelnym stoją dwa duże, piękne, gotyckie konfesjonały, projektowane przez T. Talowskiego, a wykonane przez W. Samka w 1911 r.

Artystyczne stacje Męki Pańskiej (Droga Krzyżowa) zostały zakupione w Ulrich za 1858 koron i umieszczone w kościele w 1902 roku.

W kościele znajdują się ławki dla wiernych. Dawne projektowane przez Falowskiego zostały przecięte w połowie i ustawione pod ścianami naw bocznych. W nawie głównej umieszczono za czasów ks. proboszcza Masteja nowe, choć w bardzo podobnym stylu.

Pod ścianami i filarami kościoła stoi szereg obrazów i feretronów używanych podczas procesji. Dwa z nich: Matki Bożej Różańcowej i św. Józefa z 1908 roku, zostały zaprojektowane również przez T. Talowskiego.

W przedsionku kościoła znajduje się stara, drewniana, polichromowana rzeźba Chrystusa na krzyżu. Figura ma wysokość 2 m. Krucyfiks ten reprezentuje wczesny barok i pochodzi z dawnego, drewnianego kościoła, wisiał tam prawdopodobnie pod stropem.

Polichromia kościoła pochodzi z 1955 roku. Obrazy wykonał malarz Stanisław Jakóbczyk.

Na wieży kościelnej wisi dzwon z 1448 roku. Świadczy o tym najlepiej do dnia dzisiejszego zachowana na nim wypisana data: „Anno DM MCCCCXLVM Stanislaus Plbs Dobrzechow" („Roku Pańskiego 1448, Stanisław, proboszcz dobrzechowski"). Nosi on imię Stanisław, waży 840 kg i ma średnicę 98 cm. Pozostałe dzwony zostały zabrane podczas ostatnich wojen.

W 1968 roku, za czasów proboszcza ks. Masteja, ufundowano dzwon „Maryja". Waży on 700 kilogramów. Na płaszczu dzwonu znajduje się płaskorzeźba Matki Bożej Częstochowskiej, a pod nią napis: „Maryja. Maryjo Królowo Polski jestem przy Tobie, pamiętam, czuwam". Trzeci dzwon z tego samego okresu jest bezimienny.

Brama otaczająca kościół została przewieziona tu z pałacu Michałowskich w Dobrzechowie. Zakupiona w grudniu 1924 roku za 4000 złp. Została zaprojektowana przez T. Talowskiego, a wykonana przez J. Goreckiego.

Z zabytków należy wymienić monstrancję promienistą w stylu regencji z przełomu XVII i XVIII wieku, ornat z połowy XVII wieku, złotolity ze stylizowanymi owocami granatu, wykonany haftem wypukłym. Natomiast jeden z kielichów ma napis: „Wotum ojców. Pamiątka wojny 1914-1917 rok”.

W Kozłówku w latach 1987-1992 z inicjatywy ks. Załączkowskiego odremontowano gruntownie kościół filialny. W 1989 roku otrzymano pozwolenie na dobudowę przedsionka do zabytkowego kościoła. Projekt wykonał inż. Wiesław Przystaś z Rzeszowa. Prace przy przedsionku ukończono w 1992 roku. W 1997 roku pokryto cały budynek kościelny blachą i odnowiono polichromię. Dzwonnice przy kościele wybudowano w 1998 roku i zakupiono trzy dzwony ufundowane przez mieszkańców wsi. Największy nosi imię patronki kościoła, średni Matki Bożej od Wykupu Niewolników,
a najmniejszy patrona parafii św. Stanisława BM. Dzwony te odlano w Przemyślu. Poświęcił je 26 marca 2001 roku biskup rzeszowski Kazimierz Górny. W kościele znajduje się kilka cennych obiektów pochodzących z dawnego kościoła dobrzechowskiego. Wśród nich jest prospekt organowy z drugiej połowy XVIII wieku, późnobarokowy z rzeźbą anioła w zwieńczeniu i uchami z pierwszej połowy XVII wieku, figura św. Barbary z XV wieku, płaskorzeźba Trójcy Świętej w typie Tronu Łaski „Pietas Domini", barokowa z połowy XVII wieku, którą w 1987 roku odnowiono. W absydzie prezbiterium mieści się ołtarz główny z figurą patronki kościoła św. Doroty, którym został odnowiony w 2003 r.

W maju 2005 r. uroczyście sprowadzono relikwie św. Stanisława BM – Patrona parafii. Od tego czasu w każdą środę podczas Nowenny do Matki Bożej Dobrzechowskiej i św. Stanisława BM, po Mszy św. wieczornej uroczyście oddajemy cześć naszym Patronom, również z ucałowaniem relikwii.